خواسته فعالان فرهنگی در دوران کرونا | اقداماتی که دولت باید انجام می‌داد

با اپیدمی کرونا و رکود و تعطیلی بسیاری از کسب‌وکارها، اهالی فرهنگ‌وهنر معتقدند دولت نتوانسته آنطور که تجربه دیگر کشورها نشان می‌دهد از عرصه فرهنگ و هنر حمایت کند.

به گزارش عطنا، نشست «صلاحیت دولت در ممنوعیت(محدودیت) اماکن فرهنگی هنری: سالن‌های کنسرت، تماشاخانه‌ها و سینماها با نگاهی به وضعیت کرونا» به همت مؤسسۀ فرهنگی هنری حقوق و هنر، با همکاری مرکز حقوق بین‌الملل و و سرمایه‌گذاری لاهه، انجمن حقوق‌شناسی، انجمن ایرانی حقوق اداری و انجمن حقوق اساسی ایران روز شنبه، ۲۴ آبان برگزار شد.

در این نشست محمدحسین توتونچیان، مدیرعامل موسسۀ فرهنگی ققنوس، مدیر و مؤسس سایت ایران کنسرت و ایران نمایش و تهیه‌کنندۀ حوزۀ موسیقی، سعید خانی، تهیه‌کننده و پخش‌کنندۀ فیلم، و مهدی کوهیان، کارشناس و تهیه‌کنندۀ سینما، کارشناس ارشد حقوق ارتباطات و فعال حقوقی عرصۀ هنر، به بیان دیدگاه‌های خود پرداختند. این نشست به دبیری وحید آگاه، استادیار حقوق عمومی و بین‌الملل دانشگاه علامه‌طباطبایی برگزار شد.

 

چرا دولت از ما حمایت نمی‌کند؟

محمدحسین توتونچیان، مدیرعامل مؤسسه فرهنگی ققنوس در این نشست با گلایه از سیاست‌های دولت، معتقد است سیاست‌گذار باید به مانند تجربه دیگر کشورها از صنوف مختلف رویکردهای حمایتی را در پیش گیرد.

۱۹ سال است که من در این صنعت فعالیت می‌کنم، در سراسر ایران کنسرت برگزار می‌کنیم، نخستین سایت آنلاین تیکتی ایران هستیم و سایت ایران کنسرت در سال ۲۰۰۳ ریجستری شده‌ است. بیش‌تر بلیت‌های کنسرت توسط سایت ایران کنسرت به فروش می‌رسد، حتی آن‌هایی که ما برگزارکننده نباشیم عهده‌دار فروش هستیم. ما شرایط جامعه و مشکلات مردم را درک می‌کنیم و نمی‌خواهیم در صنعت موسیقی و تئاتر بار مضاعفی بر دوش مردم باشیم. ما به دولت نمی‌گوییم در سالن‌ها را باز کنید و مردم را بیشتر در معرض این ویروس منحوس قرار دهید.

اما کشورهای دیگر چه تدابیری اندیشیدند که به درستی این مسئله را کنترل و هدایت کرده‌اند؟ تمامی شرکت‌هایی که در این حوزه مشغول فعالیت بودند تا ۸۰ درصد هزینه‌های ثابت،۶۰ درصد حقوق کارمندان و پرسنل، یک میلیون یورو وام بدون بهره با بازپرداخت 10 ساله را دولت عهده‌دار است اما دولت در ایران برای صنعتی که به صفر رسیده، چه اقدامی کرد؟ در صورتی که صنف‌های دیگر با حداقل ۳۰ درصد ظرفیت به فعالیت اقتصادی می‌پردازند.۳۰۰ خانواده به صورت مستقیم از برگزاری کنسرت منفعت می‌برند. تمام کسانی که پشت صحنه هستند، سکوریتی‌ها، طراح‌ها، تبلیغات مجازی، بیلبوردها، چاپ و...  هزاران نفر به طور غیرمستقیم از صنعت موسیقی و تئاتر کشور بهرمند می‌شدند. می‌گویند از دادن مالیات معاف هستید ولی از ما ۴۰ درصد مالیات می‌گیرند. البته دولت می‌تواند با توجه به اظهارات مالیاتی که هر سال چقدر درآمد داشتیم و چقدر سهم دولت بوده و پرداخت شده، معادل درآمد ما را پرداخت کند، مانند کاری که دولت آلمان کرد.

گروه‌های موسیقی که آهنگسازی می‌کردند، تدریس می‎کردند و از این طریق امرار معاش می‌کردند باید ساز خود را بفروشند یا جایی کار کنند که دوست ندارند و اصلا مهارتش را هم ندارند. کدام بازیگری در صنعت تئاتر در این شرایط درآمدزایی دارد؟ چطور باید هزینه‌هایش را تأمین کند؟ چرا دولت حمایت نمی‌کند؟

در واقع دولت می‌تواند بخشی از مالیات‌هایی که قبلاً پرداخت شده است را برای حمایت به‌عنوان کمک هزینه عودت دهد. خانه موسیقی، انجمن صنفی، صنف صنعت موسیقی جامعۀ آماری بزرگی نیستند و حمایت این صنف‌ها در بودجۀ کلان کشور بسیار عدد ناچیزی است.

در این میان تجمع‌های بالای 200 نفر نیازمند مجوز است. محال است که بدون استعلام از مراجع ذی‌صلاح به ما مجوز دهند. تمام پروتکل‌ها رعایت شده بود و مجوزها گرفته شده بود. کنسرت‌هایی که در فضای باز کیش برگزار می‌کردیم با حفظ فاصله‌گذاری اجتمایی و زدن اجباری ماسک بوده است.

در صورت نداشتن ماسک ما به صورت رایگان در اختیار مردم قرار می‌دادیم و در حین برگزاری اگر خواننده می‌دید کسی ماسکش را برداشته به او تذکر می‌داد و مردم هم رعایت می‌کردند، صندلی‌ها به‌صورت آجری فروخته شده بود یعنی اگر ردیف یک صندلی‌های فرد فروخته شده بود، ردیف دو صندلی‌های زوج فروخته می‌شد.

صندلی‌ها بسته شده بودند و قابل نشستن نبود، در هنگام خروج خواننده از مردم تقاضا می‌کرد اول افرادی که به درها نزدیکتر هستند خارج شوند سپس بقیۀ افراد به تدریج و کم‌کم سالن را ترک کنند. با حضور نمایندۀ وزارت بهداشت، نمایندۀ وزارت ستاد ملی مبارزه با کرونا، نمایندۀ وزارت ارشاد که ناظر کیفیت رعایت نکات بهداشتی بودند و با بالاترین سطح پروتکل‌ها چرا کنسرت‌ها را لغو کردند؟

چهار کنسرت «رضا بهرام» و یک کنسرت «هورش‌بند» که بلیت‌هایش فروخته شده بود برگزار شد اما بقیه کنسرت‌ها لغو شد. در اسفند 1398، 16 هزار و 20 بلیت را عودت دادیم، کارمزد هر تراکنش بین 700 تا 1500 تومان است که همه را با هزینه شخصی پرداخت کردم.

خیلی از پول‌ها را به شرکت‌ها داده بودیم، به خواننده‌ها داده بودیم که هنوز هم برنگردانده‌اند چون خرج کرده بودند و نداشتند. شرکت ققنوس همۀ هزینه‌ها را پرداخت کرد، درصورتی وظیفه‌اش نبود و هنوز هم پس از 9 ماه هزینه‌ای به شرکت برگردانده نشده است.

سلامت مردم از همه چیز مهم‌تر است و من اصلاً مخالف محدودیت‌ها و بسته‌شدن‌ها نیستم و باید انجام شود. در هر جامعه‌ای سلامت افراد بالاتر از هر معقولۀ دیگری است. سلامت افرادی که در فضای فرهنگی حضور پیدا  می‌کند از من مهمتر است چرا که آن‌ها هستند که به هنر بها می‌دهند، هزینه می‌کنند و از کالاهای فرهنگی استفاده می‌کنند. افرادی که برای سبد فرهنگی زندگی‌شان هزینه می‌کنند زیاد نیستند، آمارها نشان می‌دهد که کمتر از 2 درصد از مردم در فضاهای فرهنگی حضور پیدا می‌کنند.

در برگزاری کدام کنسرت دولت حمایت کرده به جز ممنوع‌کاری و ممیزی و... .شهرداری اجارۀ سالن‌های برج میلاد را که در اختیار ما قرار می‌دهد تمام و کمال می‌گیرد؛ هزینۀ پارکینگ، آتش‌نشانی، بک‌استیج، بیمه، نور، خدمات و...برای حل مسائل موسیقیایی کشور صنف هم خودمان تشکیل دادیم و بدون حقوق کار می‌کنند.

من پولی از دولت نمی‌خواهم ولی می‌خواهم بدانم کدام صنف در دوران کرونا مثل موسیقی، تئاتر و سینما به طور کامل خاموش شده و دیگر فعالیت نمی‌کند؟ صنوف دیگر فروش 100 درصد ندارند ولی با 50 درصد دارند می‌چرخد و به کار خود ادامه می‌دهند.

ما هم مثل بقیۀ صنف‌ها بارعایت پروتکل‌های بهداشتی با 50 درصد کار کنیم تا بتوانیم سر پا بمانیم. ما در تصمیم‌های ستاد مقابله با کرونا دخالت نمی‌کنیم ولی به ما اجازۀ برگزاری کنسرت‌ها از 6 بعد از ظهر به بعد با 50 درصد ظرفیت و با رعایت پروتکل‌ها بدهند.

 

کارهایی که دولت می‌توانست انجام دهد

سعید خانی، تهیه‌کننده و پخش ‌کنندۀ فیلم در بیان دیدگاه‌های خود از پیشنهاداتی می‌گوید به گفته او می‌توانست وضعیت سینماها را در شرایط کرونایی متفاوت از آنچه هست، کند:

۹ ماه سخت را پشت سر گذاشتیم، میانگین فروش بلیط سینماها زیر ۴۰ درصد بود، طبیعتاً با ۵۰ درصد نیز می‌توانستیم کارهای خود را بگذرانیم و حداقل هزینۀ نیروی پرسنل و نگهداری سالن سینماها را تأمین کنیم تا به مشکل برنخوریم.

شرایطی که دولت فراهم کرده بود برای اکران، شرایطی نبود که فیلم‌ساز راغب شود تا فیلمی را که 5 میلیارد هزینه کرده اکران کند و دیگر فیلمی برای اکران وجود نداشت و سینماها بسته شد.

کادر فرهنگی و تفریحی در سینماها از ساعت 5 تا 12 شب است. سال 1398، 90 درصد مخاطب در این بازدۀ زمانی بود. زودترین سانس پردیس در ساعت سه ظهر است که به احترام مخاطب است و عملاً کاربرد و درآمدی ندارد. حجم درآمد و میزان مخاطب در ساعات پایانی روز است.

سینمادارها، کسانی که در حوزۀ پخش هستند، کمپین‌های تبلیغاتی و چاپخانه‌ها با توجه به بسته بودن سینماها متضرر شده‌اند. نیروهایی که سال‌ها روی آن‌ها سرمایه‌گذاری شده و علاقه‌مند و هنرمند هستند و سال‌ها تربیت شده‌اند برای سالن‌داری، پخش، اکران و تبلیغات، افراد را از دست داده‌ایم و با بسته شدن دفاتر و سینماها این افراد بیکار شده و به بیمۀ بیکاری ارجاع داده شده‌اند که نتوانستند از آن هم بهره ببرند. نگرانی ما این است که بعد از اتمام کرونا و باز شدن سینماها ما این نیروی انسانی را چگونه مجدد به دست بیاوریم، چرا که باید زمان زیادی را صرف کنیم.

برای اکران آنلاین استراتژی وجود نداشت و اهالی سینما بدون هیچ کار کارشناسی و چشم‌اندازی، به خاطر مسائل اقتصادی، تن به اکران آنلاین دادند و باعث شد هزینه‌هایی که برای تولید فیلم سینمایی کرده بودند، برنگردد و متضرر شوند. بیشتر صدمه برای صاحبان فیلم‌ها بود و بیشترین سود برای پلت‌فرم‌هایی بود که بدون تلاش و رنجی فیلم را اکران کردند و 30 درصد کارمزد گرفتند.

نبود کمپین تبلیغاتی، توزیع زمانی نامناسب و شتاب اکران باعث متوقف شدن اکران فیلم‌ها شد. برای تولید و پخش فیلم 5 میلیارد تومان لازم است، 9 درصد ارزش افزوده، ۴۵ درصد دفتر پخش ،۳۷ درصد صاحب فیلم، ۴۵ درصد هم برای صاحب سینما.

صاحبان سینما با همکاری ستاد مبارزه با کرونا می‌توانستند با 50 درصد ظرفیت باز باشند و با اطلاع‌رسانی شرایط امن‌تری نسبت به پاساژها و رستوران‌ها را فراهم کنند، و وزارت ارشاد بخشی از فیلم را گارانتی کند که صاحب فیلم ضرر نکند».

 

چرا تعطیل کردن سالن‌ها غیرقانونی است؟

مهدی کوهیان، کارشناس و تهیه‌کنندۀ سینما، کارشناس ارشد حقوق ارتباطات و فعال حقوقی عرصۀ هنر نیز به بررسی این بحث پرداخت که برخی از تعطیلی‌های دولت از منظر حقوقی غیرقانونی است:

در آیین‌نامه‌ای که محدودیت‌های تولید فیلم، تئاتر و موسیقی و کنسرت وضع شده به دو کلمه «هدایت و حمایت» اشاره شده است. الان وقت آن است که واژۀ «هدایت» جای خودش رو به بخش «حمایت» دهد.

طبق قانون خدمات مدیریت کشوری (متن کامل) یکی از وظایفی که دولت دارد، انجام آن دسته از کارهایی است که «منافع اجتماعی» حاصل از آن نسبت به «منافع فردی» برتری دارد و موجب «بهبود وضعیت زندگی افراد» می‌شود از قبیل آموزش و پرورش عمومی، فنی و حرفه‌ای، علوم و تحقیقات، درمان، توانبخشی و ورزش، ارتباطات و روابط عمومی و امور فرهنگی هنری و تبلیغات اسلامی.

طبق اصل ۷۹ قانون اساسی، وضع محدودیت‌های ضروری با مصوبۀ مجلس به مدت 30 روز امکان‌پذیر است و در صورت ادامه محدودیت‌ها دولت از مجلس مجدد باید کسب تکلیف کند و مجوز بگیرد که در مورد کرونا این مصوبۀ مجلس را نداریم که این اقدام دولت وجه قانونی دارد یا نه؟

طبق ماده ۱۷ وزارت بهداشت، سالن‌های تئاتر و سینما می‌توانند وضع قانون داشته باشد اما نه تعطیلی. دولت برای یک منفعت جمعی یکسری مقرراتی را وضع کرده تا کرونا زودتر از بین رود اما باید خسارت‌هایش را بپردازد.

مثل خالی کردن آب سدهای لرستان به دستور دولت برای منفعت عمومی و اسکان دادن افراد و پرداخت خسارت به آن‌ها که سال گذشته انجام شد. در شرایط بد اقتصادی، باید راه‌هایی جایگزین می‌شد و از فضای مجازی به بهترین نحو استفاده می‌شد. در حال حاضر وقت حمایت اهالی هنر برای حفظ آن است که هیچوقت از تصویب قانون گرفته تا اهداف و وظایف وزارت فرهنگ و اسلامی مدنظر نبوده است.